Της Αλεξάνδρας Καραβία – Λαμπαδαρίδου (2022)
ΝΙΚΗΤΑΣ ΓΕΡΟΝΤΟΥΔΗΣ ΕΚ ΚΟΝΔΙΑ ΛΗΜΝΟΥ
Το Νοσοκομείο στη Μύρινα της Λήμνου, εγκαινίασε την μαρμάρινη πλάκα των Μεγάλων Δωρητών που βρίσκεται στην είσοδο του παλαιού κτιρίου με το όνομα του Νικίτα Γεροντούδη.
Η Λήμνος έχει πρωτεύουσα τη Μύρινα, (παλαιότερα Κάστρο) και συμπρωτεύουσα το δοξασμένο της λιμάνι τον Μούδρο. Έχει ακόμα πολλά χωριά-περίπου τριάντα-αλλά το σπουδαιότερο απ’ αυτά είναι το χωριό Κοντιάς ή Κονδιάς. Σε απογραφικό έγγραφο της Μονής Αγίας Λαύρας (1316-1329) αναφέρεται σαν Παλαιοκάστελλον του Κοντέα.
Ο Κοντιάς ήταν πλούσιο χωριό με πολλούς ναυτικούς και πολλούς πλοιοκτήτες, σωστό Καπετανοχώρι. Μετά την πρωτεύουσα Μύρινα και τον ιστορικό Μούδρο, που είναι συμπρωτεύουσα, το πιο ακμαίο σε πληθυσμό και οικονομική ευτωστία χωριό, ήταν ο Κοντιάς. Το δείχνουν τα σπίτια του που στέκονται γερά στο πέρασμα του χρόνου, πετρόκτιστα, μονόροφα ή και διόροφα τα περισσότερα, διαφέρουν πολύ από τα προχειροφτιαγμένα σπίτια των προσφύγων σε άλλα χωριά της Λήμνου. Παρ’ όλη όμως την ναυτική ακμή του, η αστοργία των εκάστοτε κυβερνήσεων, έκανε τους κατοίκους της υπαίθρου να εγκαταλείψουν το νησί και να ξενιτευτούν. Μέχρι σήμερα όμως ο Κοντιάς διατηρεί αρκετά στοιχεία της πρωτινής του ευημερίας.
Ο Κοντιάς έχει να παρουσιάσει ένα αρκετά μεγάλο αριθμό ευργετών, που με σημαντικά ποσά και άγρυπνο ενδιαφέρον βοήθησαν τον τόπο τους. Μεταξύ αυτών, ο σημαντικότερος ίσως, προ της απελευθερώσεως της Λήμνου (1912), ήταν ο Νικήτας Γ Ε Ρ Ο Ν Τ Ο Υ Δ Η Σ του Χριστοφόρου.
Τα στοιχεία για την ζωή και την δράση του, δεν χρειάστηκε να κάνω μεγάλη έρευνα να τα μάθω. Ούτε καν πήγα στο υποθηκοφυλάκειο Λήμνου για πληροφορίες. Τα στοιχεία που τον αφορούν τα βρήκα έτοιμα στο εξαιρετικό βιβλίο του Λεωνίδα Γεροντούδη με τον τίτλο «Η ΝΗΣΟΣ ΛΗΜΝΟΣ» (σελίς 85,86,87) όπου αναφέρονται τα εξής:
«Ο Νικήτας Γεροντούδης ήταν εγκατεστημένος από νεαρή ηλικία στην Αβυσσηνία, όπου με σκληρή εργασία απέκτησε μεγάλη περιουσία. Όταν το 1893 επέστρεψε από την Αβυσσηνία στον Κοντιά, είδε ότι το χωριό του εμαραίνετο διότι περιεσφίγγετο ασφυκτικώς, αφ’ ενός υπό των τεσσάρων (4) λόφων (Βίγλας, Αγίου Αθανασίου, Κούκου και Τύπου), οι οποίοι ανήκον στο Τουρκικό Δημόσιο το οποίο απηγόρευε αυστηρώς την βόσκηση και των οικοσίτων ζώων ακόμα, ίνα η Κοινότης Κοντιά εξαναγκάζεται να πληρώνει υπέρογκον ετήσιον μίσθωμα και αφ’ ετέτου διότι το Μετόχιον «Χριστός» της Αγίας Λαύρας του Αγίου Όρους, εκτάσεως τριακοσίων εβδομήντα (370) περίπου στρεμμάτων έφρασσε και εξακολουθεί και μέχρι σήμερον να φράσσει την προς τον ομώνυμον κόλπον επέκτασιν του χωρίου. Έτσι ο Νικήτας Γεροντούδης απεφάσισε να σώσει το χωριό του διά παντός.
Είναι ιστορικό γεγονός ότι κατά την Βυζαντινή περίοδο, που εθεωρείτο ως Θεοκρατική, η επίδραση της εκκλησίας στη συνείδηση του λαού ήταν ριζωμένη η πίστη ότι η δωρεά προς τα μοναστήρια ήταν καθήκον. Πίστευαν ότι ήταν δείγμα ευσέβειας η δωρεά ακίνητης περιουσίας στα μοναστήρια. Ήταν τόσο παγιωμένη η πεποίθηση αυτή, ώστε έφθανε τα όρια της μανίας, με αποτέλεσμα πολλές φορές ν’ αποκληρώνουν τα παιδιά τους. Στη Λήμνο τα πιο εύφορα χωράφια κα τα πιο μεγάλα ανήκαν στα μοναστήρια του Αγίου Ιωάννου εν Πάτμω, του Φιλοθέου, του Προδρόμου, του Παντοκράτορος, της Αγίας Λαύρας, της Σίμωνος Πέτρας και την Ρωσική.
Ούτω, μετά πολλού κόπου και επιμονής επέτυχε διά του εις Μύριναν εγκατεστημένου θείου του Νικολάου Αϊβαλέρη, αντιπροέδρου τότε της Δημογεροντίας, την παραχώρηση των 4 λόφων εις την Κοινότητα Κοντιά αντί του σεβαστού ποσού των δέκα χιλιάδων (10.000) χρυσών λιρών Τουρκίας, τας οποίας ούτος εξ ολοκλήρου κατέβαλε. (Ας μην ξεχνάμε πόσο σκληροί και άπληστοι ήταν οι Τούρκοι).
Στην Ευρώπη, ο εμπορικός του οίκος είχε συνεργασία με τους μεγαλύτερους εμπορικούς οίκους. Μερικούς απ’ αυτούς τους αντιπροσώπευε σ’ όλη την Ανατολική Αφρική και Αραβία. Για βοηθούς του προσέλαβε δέκα υπαλλήλους από τον Κοντιά και τους πήρε μαζί του στην Ερυθραία της Αβυσσηνίας (Ιταλική αποικία).
Τον Ιανουάριο του 1897 επιστρέφει στη Λήμνο, όπου τελεί τους γάμους του μετά της εγγονής του καραβοκύρη Κωνσταντή Μάκρα και επιστρέφει στην Ερυθραία, συνοδευόμενος υπό δέκα (10) επί πλέον Λημνίων προσληφθέντων εις τας εργασίας του. Μεταξύ αυτών και ο οικοδόμος Χαράλαμπος Αχιλλιάς και οι αδελφοί Καλοκαιρινού. Ούτοι, ευθύς ως αφίχθησαν έκτισαν με υπόδειξιν του Νικήτα Γεροντούδη, την πρώτη πέτρινη ευρωπαϊκού τύπου κατοικίαν, μετά ευρυχώρων αποθηκών, γραφείου και καταστήμαματος στην Ασμάρα. Την ημέραν των εγκαινίων, Μάρτιος 1898, ο αείμνηστος Ιταλός στρατηγός BALDISSERA, ανακήρυξε τον Νικήτα Γεροντούδη ιδρυτήν της Ασμάρας, της μετέπειτα πρωτευούσης όλης της Ερυθραίας.
Το έτος 1919 επιστρέφει εκ νέου στη Λήμνο, όπου μένει ένα έτος για να πετύχει την απαλλοτρίωση του Μετοχίου «ΧΡΙΣΤΟΣ» της Μονής Αγίας Λαύρας του Αγίου Όρους, υπέρ των κατοίκων του Κοντιά. Οι ενέργειές του ήταν τόσο εύστοχοι, ώστε ήρθαν από το Άγιο Όρος για να τον τρομοκρατήσουν ένας ηγούμενος μετά της ακολουθείας του, ο Μητροπολίτης Λήμνου Στέφανος, ο Διοικητής της Χωροφυλακής και ο Ειρηνοδίκης Λήμνου. Τον κάλεσαν στην αίθουσα του παλιού σχολείου του Κοντιά. Τον κάλεσαν ξαφνικά μια Κυριακή πρωί 8 π.μ. Πήγε αλλά έμεινε μόνον πέντε (5) λεπτά. Ο έπαρχος που του είχαν φέρει οι μοναχοί πολλά δώρα, είπε στου γεωργούς του Κοντιά, που είχαν κατακλείσει την αίθουσα: «ΚάποιοςΤζορμπατζής από την Αβυσσηνία ήρθε για ν’αναστατώσει το φιλήσυχο χωριό σας και να σας κάνει να πιστέψετε ότι μπορείτε να μοιραστήτε το Μετόχι».
Ο Νικήτας Γεροντούδης απήντησε ηρεμότατα: Αυτός ο Τζορμπατζής ήρθε από την Αβυσσηνία να κάνει στο χωριό ένα μεγάλο καλό και όχι να τον προβάλλουν άνθρωποι μικροί, όπως εσείς.Τόσο μικροί, ώστε διά το φλέγον αυτό ζήτημα του χωριού μου δεν απετάνθην εις κανένα σας, αλλα εις τα αρμόδια Υπουργεία και εις τον ίδιον τον Πρωθυπουργό της Ελλάδος. Ιδού η προς αυτόν αναφορά μου. Σεις εν τίνι δικαιώματι με εκαλέσατε ως εις δίκην και με προσβάλλετε κατ’ αυτόν τον τρόπον; Σεις είναι ποτέ δυνατόν να μην γνωρίζετε ότι η υπόθεσις της απαλλοτριόσεως του Μετοχίου είναι υπόθεσις που δεν σας αφορά; Κύριοι τζορμπατζήσες το τζορμπαζιλίκι σας δεν πέρασε. Σεις ιερείς , μοναχοί της Αγίας Λαύρας, αν είσθε άνθρωποι του Θεού, κάντε αυτό το μεγάλο καλό στο πιο μεγάλο χωριό του νησιού.
Μεθ’ ό αποχωρών με βήμα σταθερό βραδύτατο, είπε στους αποθεώσαντες αυτόν γεωργούς: «Πάμε χωριανοί να χορέψουμε». Οι χωριανοί απάντησαν: «Όχι πριν τους συγυρίσουμε αυτούς», αλλά ο Γεροντούδης τους συγκράτησε λέγων: «Δεν αξίζει τον κόπον, Πάμε». Τον παρατυχόντα φίλον του αείμνηστον Ιερέα Κων. Παπαρετόν παρακάλεσε να είπει εις τον Μητροπολίτην και εις τους λοιπούς επισήμους να μην διέλθουν εκ της Πλατείας ίνα μη συμβεί τι το δυσάρεστον.
Μετά από ένα μήνα μετετέθηκαν την ιδίαν ημέραν ο Έπαρχος, ο Διοικητής της Χωροφυλακής και ο ειρηνοδίκης. Οι ενέργειές του είχαν ως αποτέλεσμα την απαλλοτρίωση του Μετοχίου, το οποίο μοιράστηκε στους αγρότες».
Αυτά αναφέρονται στο βιβλίο του Λεωνίδα Γεροντούδη, για τον συγγενή του Νικήτα Γεροντούδη, για την αλήθεια των οποίων με βεβαίωσαν αρκετοί κάτοικοι του Κοντιά και της Μύρινας.
Είναι γεγονός ότι μεγάλες εκτάσεις του νησιού ήταν στην κυριότητα των μοναστηριών του Αγίου Όρους, στα οποία είχαν κατά καιρούς παραχωρηθεί με σιγίλια των Βυζαντινών αυτοκρατόρων. Οι κάτοικοι της Λήμνου εργάζονταν σ’ αυτά σαν κεχαγιάδες από παππού σε εγγονό. Μεσολάβησαν σκληρές διαπραγματεύσεις και δικαστικοί αγώνες, μέχρι να μοιρασθούν στους αγρότες. Αυτός ήταν ο Νικήτας Γεροντούδης. Δυναμικός, τολμηρός και λάτρης του νησιού του, το οποίο δεν ξέχασε τόσα χρόνια ξενιτεμένος από την Λήμνο και αγωνίστηκε να μοιραστεί η γη του Μετοχίου στους ακτήμονες χωρικούς, το οποίο και επέτυχε.
Στην μαρμάρινη πλάκα που είναι εντυχισμένη στο παλιό κτίριο του Νοσοκομείου Λήμνου, είναι γραμμένο το όνομα του Γεροντούδη Νικήτα, στη στήλη των μεγάλων δωρητών και είναι γνωστό στους Κοντιατινούς ότι εδώρισε το ποσόν των εκατό χιλιάδων (100.000) δραχμών στο νοσοκομείο Λήμνου. Ακόμα και το γεγονός ότι πήρε μαζί του στην Αβυσσηνία είκοσι (20) συγχωριανούς του να δουλέψουν στις δικές του επιχειρήσεις και να τους σώσει από τη φτώχια της Λήμνου και την Τούρκικη καταπίεση, είναι μια πράξη ευεργεσίας για το νησί του. Το γεγονός της ανακηρύξεώς του από το στρατηγό Baldissera ως ιδρυτή της Ασμάρας, πρωτευούσης όλης της Ερυθραίας, δείχνει τον δυναμικό χαρακτήρα του Νικήτα Γεροντούδη, που με τις πράξεις του ευεργέτησε και τον τόπο στον οποίο απέκτησε την περιουσία του.
Στο βιβλίο του Λεωνίδα Γεροντούδη «Η ΝΗΣΟΣ ΛΗΜΝΟΣ» σελ. 87, αναφέρονται και τα ονόματατων άλλων ευεργετών που είχαν καταγωγή από τον Κοντιά, είτε λίγα χρήματα, είτε πολλά διέθεσαν για το καλό του τόπου.
- Αλκιβιάδης Θεόδωρος, (καραβοκύρης) εδώρησε το αγρόκτημα «Κασσαπέτρα»
- Χρήστος Καλατζής, 1000 γαλλικά φράγγα.
- Απόστολος Μουτζούρης, διέθεσετο ποσόν των 6.000 λιρών, με το οποίο κτίστηκε το παρεκκλήσιο του νοσοκομείου στη Μύρινα και με δαπάνες του εκτίσθη εκ θεμελίων το κοινοτικό γραφείο του Κοντιά.
- Χαράλαμπος Διαμαντίδης (υδραγωγείο Τσίκουλα).
- Ελένη Σαλακιανού (οικία)
- Παύλος Βεργιάμος (από Αβυσσηνία) 200 χρυσές λίρες.
- Παύλος Τσαγκάλιας (από Αλεξάνδρεια Αιγύπτου) 200 χρυσά εικοσάφραγκα.
- Ανδρέας Καπώνης,
- Παύλος Ντόλιος Πρόξενος της Ελλάδος στην Ροδεσία
- Δημήτριος Βεργής
- Νικόλαος Μηραράς
- Κομνηνός Καφές
- Στυλιανός και Αθανάσιος Γαρουφαλής
- Κωνσταντίνος Καλδεμίρης
- Δημήτριος Καραγιάννης
- Αλέξανδρος Κοντάρας
- Ιωάννης Κουνέλης
- Χαράλαμπος Παραθυράς.
- Τέλος αναφέρεται ο Σύλλογος Κοντιατινών Αμερικής «Ο ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ», ο οποίος απέστειλε διάφορα ποσά άνω του 1.000.000 δραχμών
