Η νήσος Λήμνος
Αρχικός σκοπός του παρόντος ήτο η εις το πρώτον μέρος προβολή της Γραμματικής της Λημνιακής Διαλέκτου, εις το δεύτερον του Πεζού αυτής λόγου και ει το τρίτον του ελευθέρου Λημνιακού Στίχου, ήτοι η κληροδοτηθείσα Λημνιακή Διάλεκτος εις τους απελευθεροθέντας Λημνίους την 8ην Οκτωβρίου 1912 εις όλας τας εαυτής εκφάνσεις.
Προς τούτο επιμόχθως ειργάσθημεν επί εννεαετίαν το πρώτον και τριετίαν το δεύτερον, ότε ενθουσιωδώς διά δημοσιεύσεώς του εις τα «Λεσβιακά Χρονικά» της Μυτιλήνης εξεδηλώθη εν αγνοία μας ο καθηγητής, συγγραφεύς και Γυμνασιάρχης Λήμνου κ. Δημήτριος Μαντζουράνης ούτω:
ΤΟ ΛΗΜΝΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
–Ο Κωνσταντής το πρώτο παλληκάρι
Ο κ. Λεωνίδας Γεροντούδης έχει έτοιμο ένα βιβλίο με λαογραφικά και ιστορικά θέματα γραμμένα σε στίχους στη Λημνιακή Διάλεκτο. Στο βιβλίο του προτάσσει τη γραμματική της γλώσσης που χρησιμοποιεί.
Η έκδοσις του βιβλίου αυτού αξίζει για τη Λήμνο και γενικώτερα για την Ελλάδα.
Το κομμάτι που δημοσιεύεται είναι αποσπάσματα δημοτικού τραγουδιού που περιέσωσε ο συγγραφεύς από παλιό Λημνιό χωρικό και που δυστυχώς λόγω ελλείψεως χώρου δεν μπορούμε να δημοσιεύσωμεν ολόκληρο.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΗΣ
Φιλοτιμηθέντες και ενθαρρυνθέντες όθεν, ενετείναμεν έτι μάλλον τας προς εμπλουτισμόν της παρούσης προσπαθείας μας και επεδόθημεν εις την συγγραφήν και του τετάρτου βιβλίου, πεποιθότες ότι διά της προσθήκης του ιστορικού μέρους, αποτίομεν πληρέστερον τον εκ μέρους ημών οφειλόμενον φόρον υπερτάτης τιμής και ευγνωμοσύνης προς αρχαιοτάτους κατοίκους της Λήμνου και τους υποδούλους των Τούρκων προπάτοράς μας.
Οι Λήμνιοι καυχόμενοι ότι εις τας φλέβας των έρρεεν αίμα Ελληνικόν και δη των Αργοναυτών και ακραδάντως πιστεύοντες εις την ανάκτησιν της απωλεσθείσης ελευθερίας, δεν ηνέχθησαν μοιρολατρικώς το επαυχένιον της τουρκικής βαρβαρότητος. Εξηκολούθησαν μετά πάθους διδασκόμενοι εν υπαίθρω ή εις τας μάνδρας των αγροκτημάτων των Τούρκων, τα οποία εκαλλιεργούντο υπό Λημνίων γεωργών, ή εν υπογείοις υπό το ασθενές φως του λιχνιδίου, την ελληνικήν γραφήν και την μητρικήν αυτών γλώσσαν, εις έν αποβλέποντες και έν επιποθούντες να παραμείνωσιν Έλληνες. Τούτο επιθυμούντες να διατρανώσωμεν ήλθομεν εις άμεσον επαφήν μετά των κατοίκων της Νήσου και συναποκομίσαντες πλουσίαν συλλογήν λαογραφικού υλικού επεδόθημεν εις την σύνθεσιν της ενιαίας Λημνιακής Διαλέκτου, της καταληπτής και ομιλουμένης υπό πάντων των Λημνίων. Ίνα δε αποδώσωμεν εναργέστερον τας ποικίλας αυτής εκδηλώσεις και ίνα το όλον έργον μας ευχερέστερον κατανοήται και χρήσιμον αποβαίνη τοις λογίοις, ών την συγγνώμην και επιείκειαν επικαλούμεθα, εχωρίσαμεν τούτο εις τέσσαρα μέρη:
α) Την Ιστορίαν της Λήμνου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον.
β) Τον Πεζόν Λόγον διά διαλόγων, τινάς των οποίων εδημοσιεύσαμεν εις την εφημερίδα ημών «Φωνή της Λήμνου» εν έτεσι 1946 – 1947 – 1948 – 1949 – 1950.
γ) Τον Ελεύθερον Λημνιακόν Στίχον, Μύθους, Άσματα και όλους τους χορούς μελοποιηθέντας τη φροντίδι μας και
δ) Την Γραμματικήν της Λημνιακής Διαλέκτου υφ’ ημών το πρώτον εκπονηθείσαν άνευ τινός βοηθήματος, εις ήν συμπεριλάβομεν τα Υποκοριστικά, τα Γνωμικά, τας Παροιμίας, τας ύβρεις, τας αράς, τους όρκους, τας ευχάς και την προφοράν αριθμήσεως.
Σκόπιμον έτι εθεωρήσαμεν να συμπεριλάβωμεν εις το παρόν και δύο ενδιαφέροντα έγγραφα. Βεβαίωσιν του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λήμνου Νεκταρίου του 1833 και Δήλωσιν του Κωνσταντή Ντενερίκου του 1838, ως αναγόμενα εις την εποχήν της ανακηρύξεως της Ελλάδος εις ελεύθερον κράτος, καθ’ ήν, ως παρατηρεί ο εμβριθής αναγνώστης, οι εγγράμματοι υπόδουλοι Λήμνιοι, μη δυνάμενοι να αποδώσωσι πλήρως εις την Ελληνικήν γλώσσαν, μετεχειρίζοντο εν ημι-επισήμοις εγγράφοις λέξεις και φράσεις εις την τουρκικήν και ως αναγόμενα εις κτηματικάς διαφοράς μεταξύ των εκ μητρός προγόνων μας και δη του πλοιάρχου Κωνσταντίνου Μάκρα, του πρώτου εκ των Λημνίων θαλασσοπόρων, πλεύσαντος εις Αυστραλίαν επί ιδιοκτήτου ιστιοφόρου, εν έτει 1867. Επειδή εκ του κειμένου των α), β), και γ) μερών του βιβλίου αριδήλως αποδεικνύεται ότι οι Λήμνιοι επί 443 έτη δουλείας, το τε θέμα των λέξεων εν πολλοίς διεφύλαξαν και μίαν των καθαρωτέρων Ελληνικών διαλέκτων να κληροδοτήσωσιν εις ημάς κατώρθωσαν,
Προσφέρωμεν το παρόν υπερηφάνως εις πάντα καλόν Λήμνιον, τιμώντα την μνήμην των προπατόρων του ως μίαν σελίδα της ιστορίας της μικράς πατρίδος του και ως εγχειρίδιον της ομιλουμένης Λημνιακής διαλέκτου, εις ήν ο χρόνος ημέρα τη ημέρα επιφέρει της εξελίξεως την φθοράν και αλλοίωσιν.
Εν Κοντιά της νήσου Λήμνου, 17 Αυγούστου 1943
ΛΕΩΝΙΔΑΣ Ν. ΓΕΡΟΝΤΟΥΔΗΣ